Çıkarım Yapma Sanatı

Dahi dedektifimiz Sherlock’un hepimizi büyüleyen çıkarım yapma sanatı kavramını açıklayan yazımı beğenilerinize sunuyorum. Keyifli okumalar.

Çıkarım Yapma Sanatı Nedir?

“Çıkarım yapma sanatı uzun ve sabırlı çalışmalar sonucunda elde edilir. Bu süreç öyle uzundur ki bir faninin bu konuda mükemmelliğe ulaşmasına ömrü yetmez.” SH

Çıkarım yapma sanatı gözlem ve detaylardan yola çıkarak kişiler ve olaylar hakkında doğru hipotezlere ulaşma becerisidir. Temeli en ufak ayrıntıları dahi gözden kaçırmadan inceleme yapıp tahminlerde bulunmaya dayanır. Çıkarım yapma sanatında gözlem yeteneği ve bilgi birikimi esastır. Her tür detay titizlikle incelenerek nedensellik çerçevesine oturtulmaya çalışılır. Amacı tümdengelime dayanan düşünce sistemini günlük hayata yedirerek kolaylık sağlamaktır.

Çıkarım Yapma Sanatı Nelere Dayanır?

1-Gözlem Yapmak

“İyi bir gözlemci tek bir işaret üzerinden yalnızca olanları değil olacakları da görmelidir.”SH

Gözlem; veri ve bilgi toplamak amacıyla kişi, nesne veya olayları dikkatle izlemektir. Çıkarım yapma sanatında ustalaşmak gözlemi hayatın her sahasına taşımayı gerektirir. Gözlemciliği benimsemek için öncelikle kendimizden ve yakın çevremizden başlayarak her şeyin nedenini, gelişim sürecini ve sonuçlarını incelemek kolaylık sağlayacaktır. Etrafımızdaki nesnelerde ve kendi üzerimizde bıraktığımız başlıca izleri tespit ederek hafızamıza yerleştirip gerekli yerlerde kullanmak bizi amacımıza daha çok yaklaştırır. Sık sık kullandığımız bir eşyamızın, misal telefon, üzerindeki izlerin nasıl oluştuğunu ve bunun oluşmasına neden sebep olduğumuzu bildiğimiz için aynı izlere başka birinde rastladığımızda kafamızda onunla ilgili bir çerçeve çizerek buna göre hareket edebiliriz.

Örneğin bir insanı işe almak üzere mülakat yaptığımızı varsayalım. Telefonunun ekran koruyucusu onun hakkında bize birçok şey anlatabilir. Eğer ekran koruyucunun üzerinde düzgün yerleştirilmediğinden kabarcıklar varsa bu bize ekran koruyucuyu muhtemelen kişinin kendisinin yapıştırdığını, yani profesyonel birinden yardım alınmadığını gösterir. Bu durumda da kişinin üşengeç biri olduğu fikrine ulaşabiliriz ve işe almak için doğru bir aday olmadığına gözlemlerimiz sayesinde karar veririz. Elbette olasılıklar dengesi neticesinde gözlemlerimizden yaptığımız analizler her zaman doğru çıkmayabilir. Bu yüzden olaylara esnek bir çerçeveden bakmak daha doğru olacaktır.

2-Ayrıntıların Önemi

“Bu önemsiz bir ayrıntı ama dünyada ayrıntılardan daha önemli bir şey yoktur.”SH

Çıkarım yapma sanatının temeli ayrıntılara dayanır. Eldeki kesikten masa düzenine, kıyafetteki lekelerden takılara ilk bakışta önemsiz görünen ayrıntılar nedensellik ilkesi çerçevesinde değerlendirildiğinde doğru çıkarımlara kapı açar. Ayrıntıları belirleyip analiz etme becerisi pratik yaparak kazanılır.

Ayrıntıların en ufağının bile bize çok şey anlatabileceğini şu örnekle inceleyelim: Sürekli oje süren bir bayan düşünün. Özenli, bakımlı ve kıyafete uyumlu tırnaklar… Bu bayan için iki temel çıkarımda bulunabiliriz. Eğer ojeyi iş için sürüyorsa muhtemelen ellerini yıpratmayan ama daima göz önünde bulunduran bir işe sahiptir. Ayrıca tırnaklarının bakımına özen gösterecek vakti varsa demek ki eve iş götürmesine gerek yoktur. Bu bayanın sekreter, banka memuru vb. mesleklerde çalıştığını düşünmemiz oldukça doğaldır. Muhtemelen yaptığı iş de kişiliğini etkileyip onu daha az sosyal ama iletişim kurma becerisi kazanmış biri yapar.

Geçelim diğer olasılığa. Eğer bu bayan ojeyi sadece zevk için, bir aksesuarmışçasına sürüyorsa ve buna özel olarak bir vakit ayırıyorsa onun geçmişten süregelen alışkanlıklarının olduğu ve sorumluluklarına sadık biri olduğu çıkarımını yapabiliriz. Bu bayan da muhtemelen özgüveni gelişmiş ve sosyalliği seven birisidir.

3-Bilgi Birikimi

“Yetenekli bir akıl yürütücü beynini boş bir oda gibi kullanır, gereksiz bilgileri eler ve odaya sadece işine yarayanları yerleştirir.”SH

Birçok alanda bize artı sağlayan bilgi birikimi çıkarım yapma sanatında da önemli bir unsurdur. Hangi olayın sonucunda neyin ortaya çıktığını ve bunun başka durumlara nasıl etki ettiğini bilmek doğru hipotezlere ulaşmanın kilit noktalarındandır. Bazı durumlarda not tutmak işimizi kolaylaştıracak ve daha rahat hatırlamamıza yarayacaktır.
Bilgi birikimini elde etmek için esas yapmamız gereken ise her ayrıntıyı gözlemlemek ve üzerinde düşünerek olası sonuçları tespit etmektir. Bilgi birikimine sahip olmayan bir insan tüm gerekleri yerine getirse de sonuca ulaşma konusunda yetersiz kalır. Oje süren bayan örneğinde yaptığı meslekle ilgili temel bir çıkarıma ulaşsak bile bu mesleklerin kişiye getirilerini bilmeseydik bayanın karakteriyle ilgi oluşturacağımız çerçevenin bir köşesi eksik kalır ve tamamlanamazdı.

4-Dikkat Unsuru

“Senden daha fazlasını görmüyorum ama ben kendime gördüğüm şeye dikkat etmeyi öğrettim.”SH

5-Tümdengelim-Tümevarım

“İmkansız olanı elediğinde, her ne kadar olasılık dışı gibi görünse de, elinde kalan gerçektir.”SH

Çıkarım yapma sanatının son aşaması tümden gelerek tüme varmaktır. Gözlemlerden elde edilen verileri analiz ederek sonuca ulaşmak ve olayın gidişatını doğru tahmin etmek iyi bir sanatçının özelliğidir. Zevk için oje süren bayanımıza geri dönelim. Daha önce bu bayanın sosyal, özgüvenli, alışkanlık ve sorumluluk sahibi biri olduğu çıkarımında bulunmuştuk. Şimdi ise ojesinden takılarına ve beden diline geçelim. Eğer kıyafetleri, saçı veya ojesiyle uyumlu aksesuarlar kullanıyorsa bu bayanın detaylara önem veren ve duygusal biri olduğuna ulaşabiliriz. Aynı zamanda yürürken kollarını sallıyor veya çantasını koluna takarak değil elinde taşıyor ise otoriter bir bayan olduğunu da söyleyebiliriz. Sonuç olarak elimizde sosyal, özgüvenli, sorumluluk sahibi, hassas, detaycı ve otoriter bir profil var. Böyle bir kişiliğin de gireceği işte kolaylıkla yönetici kadrosuna yükseleceği kolayca tahmin edilebilir.

Görüldüğü gibi detayları analiz ederek bayanla ilgili bir profil çizdik ve bu profil dahilinde bir sonuca vardık. Tabii ki bu alanda kusursuzlaşmak bir insan ömrü için imkansıza yakın olmasına rağmen yapmayı denedikçe bu düşünce sisteminin bir yaşam biçimi haline dönüştüğünü göreceğiz.

Çıkarım Örnekleri

• Çöp kutusunu ortalıkta bırakan insanlar kendilerini anlatmaya meyillidirler.
• Boyun ve omuz bölgeleriyle sık sık oynayan bayanlar güzel görünmek için çaba sarf ederler
• Dişleri ve tırnakları bakımlı olan kişiler sorumluluklarına sadıktır.
• Kıyafetlerinde ve takılarındaki uyumlara dikkat eden insanların duygusal bir yapısı vardır.
• Masaları, odaları veya çalışma alanları düzenli olan kişiler güvenilir ve dakiklerdir.
• Saçlarıyla oynayan bayanlar daha hassastır.
• Yazı stili eğik olan kişilerin iletişim yeteneği kuvvetlidir.
• Okurken başını veya yazıyı eğerek okuyanlarda astigmatizm görülebilir.
• Elleri titreyen insanlar (hastalık harici) matematiksel işlemlere daha yatkındır.
• Soldan sağa ayrılan saç matematiksel zeka, sağdan sola ayrılan saç analitik düşünme ve mantıksal zeka, ortadan ayrılan saç ise sanatsal zekaya işaret eder.
• Ellerini birbirine kenetleyerek duran kişiler yalnızlık çekmektedir.
• Günlük yaşantılarında genel olarak arkaya bakmayan kişiler geçmişleriyle yüzleşmek istemezler.
• El yazısı büyük ve dik olan kişiler bağımsızlığına düşkün, dost canlısı ve sosyal kişilerdir.
• Ofisinde veya evinde çiçek yetiştiren kişiler konuksever ve şefkatlidir.
• Konuşurken belli fiziksel bir mesafeyi koruyan kişiler kontrolü elde tutmayı önemli bulurlar.
• Tırnakları, elleri ve yüzü kirli dolaşan kişiler benmerkezcidirler, insanların düşüncelerini önemsemezler.
• Sıkı bir şekilde el sıkan (tokalaşan) insanlar lider ruhludur.
• Başını yana eğerek konuşmaya veya durmaya yatkın kişiler kararsızlardır.
• Radikal bir saç kesimi maceracı bir doğayı simgeler.
• Bir iş ile uğraşırken ense veya kafa kaşıyan insanlar çekingen ve özgüvensizlerdir.

***Sayılan özellikler her durumda kesin değildir. Değişkenlik gösterebilir.

Son olarak tabii ki, Sherlock Holmes’ün kurgu bir karakter olduğunu ve onun düzeyine asla ulaşamayacağımızı düşünenler olabilir. Fakat unutmamak gerekir ki Sherlock gerçek bir karakterin bize yansımasıdır ve onun ışığıyla zihnimizin en derin köşelerini aydınlatmak bizim elimizdedir.